★★★★☆
Alma woont met haar ouders in een appartement in Buenos Aires, Argentinië. Elk weekend gaan ze naar hun buitenhuis op een eiland in de buurt van de stad. Daar leert Alma Carmen en Marito kennen, die bij hun oma wonen. Het klassenverschil tussen Carmen, Marito en Alma is groot, maar de kinderen zijn klein en hebben daar geen oog voor. Elk weekend spelen ze samen en Alma en Carmen zijn beste vriendinnen.
Alma wordt verliefd op Marito, maar als ze dan eindelijk zoenen, laat Marito in een briefje weten dat Alma hem moet vergeten, wat ze natuurlijk niet kan. Tegelijkertijd ontstaat er een verwijdering tussen Carmen en Alma.
Militaire staatsgreep
Tot zover lijkt Steen, papier, schaar op een Young Adult roman. Alma is een naïeve puber die haar eerste grote verliefdheid meemaakt en bij leeftijdsgenootjes buiten de boot valt. Maar vanaf deel twee neemt het boek een andere wending. Op 24 maart 1976 vindt in Argentinië een militaire staatsgreep plaats. Het onbezorgde leven maakt plaats voor onrust, alhoewel Alma’s ouders juist blij zijn dat er eindelijk eens ‘orde op zaken wordt gesteld’. Tegen die achtergrond krijgen Alma en Marito een relatie.
Niet sympathiek
Steen, papier, schaar is een prachtig geschreven roman over een liefde ten tijde van een dictatuur. Inés Garland won in Argentinië en in Duitsland al grote prijzen voor dit boek, dat in 2009 verscheen. Nu mag het in een Nederlandse vertaling ons land gaan veroveren. Alma is niet direct een sympathiek meisje. Dat Carmen op een gegeven moment niks meer met haar te maken wil hebben, kan je haar niet kwalijk nemen. Alma zet haar op vernederende wijze aan de kant. Ook is ze nogal naïef als het aankomt op haar rijkdom. Van Marito leert ze dat niet iedereen in de omstandigheden leeft waarin zij is opgegroeid.
Het thema van het boek is verlies van onschuld. In hun jeugd konden ze iedere onenigheid oplossen met het spelletje steen, papier, schaar. ‘We hoefden onze handen maar even achter onze rug te verstoppen en een vorm te kiezen om een eind aan elke discussie te maken.’ Met de komst van de dictatuur zijn die tijden definitief voorbij. De idyllische weekenden op het eiland behoren tot het verleden. Op keiharde wijze leert Alma hoe de wereld in elkaar steekt, terwijl haar ouders op een shopweekend naar Miami zijn.
Grijnzen als de kat uit Alice
Steen, papier, schaar is vanuit het ik-perspectief van Alma geschreven. Vanuit het heden blikt ze terug op haar jeugd op het eiland. Het duurde even voor het boek me te pakken had, maar toen ik bij deel twee was aangekomen kon ik het niet meer wegleggen. De schrijfstijl van Garland is heel beeldend en poëtisch. Bijvoorbeeld dit fragment, waarin Alma Carmen voor het eerst ziet.
En daar zat Carmen, vlak voor de brede sloot. Ik zag haar al uit de verte. Ze zat op een boomtak, met haar benen in het water, alsof ze daar altijd al had gezeten. Aan haar voeten ontsproot een meisje van water dat er net zo uitzag als zij, en ze grijnsden allebei als de kat uit Alice in Wonderland. Het meisje van water verdween in de rimpelingen toen ik dichterbij kwam, het andere sprong van de tak naar beneden.
En hoe ongemakkelijk Alma zich op een klassenfeest voelt is heel invoelbaar beschreven:
Een voor een werden mijn klasgenootjes ten dans gevraagd. De plek bij de muur, waar het een paar minuten geleden nog zo vol had gestaan, raakte leeg en ik voelde de wand achter me uitdijen tot een enorm scherm waar mijn eenzame gestalte voor iedereen zichtbaar op werd geprojecteerd.
Dwaze moeders
Het boek gaat slechts zijdelings over de Argentijnse dictatuur. Dat komt vooral doordat Alma, door wiens ogen we alles beleven, eerst helemaal niet in de gaten heeft wat de dictatuur inhoudt. Gelukkig heeft de uitgever een nawoord toegevoegd waarin wordt verteld wat er tijdens de zeven jaar durende dictatuur allemaal is gebeurd. In het kort worden dodenvluchten, dwaze moeders en gestolen baby’s genoemd.
Steen, papier, schaar is een indrukwekkende roman in prachtige taal over een opgroeiend meisje in een bijzonder angstige tijd. In deel 1 zullen veel pubers zich kunnen herkennen, de ontluikende liefde is prachtig beschreven en vriendschap speelt een zeer grote rol. Deel 2 geeft het boek verdieping. Een aanrader, ook voor volwassenen!
Uitgeverij Querido, 216 bladzijden, €14,99, vanaf 12 jaar
Verhaalkabaal 